Njem dị ịtụnanya: Ime ụlọ ụmụaka na nkịta

Ndinaya

• Akụkọ ọkọlọtọ nke otu anyị siri zute. . .
• Akụkọ ka mma?
• Ma chere! Kedu ihe bụ anụ ụlọ?
• Ma mgbe ahụ gịnị bụ anụ ụlọ?

Ọ bụghị ihe na -agaghị ekwe omume ikwu na e mere nkịta na ndị mmadụ maka ibe ha, n'agbanyeghị na njikọta dị n'etiti ụdị abụọ dị iche iche si wee bụrụ ihe omimi na -adịgide adịgide. Ọ maara, n'agbanyeghị nke ahụ, na -ekwu maka ihe gbasara ndụ, nkịta ( Canis lupus maara ) na anụ ọhịa wolf ( Canis lupus ) nwere njikọ chiri anya - nke ukwuu, na ndị na -amụ banyere ụmụ anụmanụ kwenyere na nkịta ọgbara ọhụrụ bụ anụ ọhịa wolf nke anụ ụlọ - ma ọ bụ ikwu asụsụ a dịtụ na ntì, nkịta bụ anụ ọhịa wolf na uwe atụrụ. Ọ bụrụ na nke a bụ eziokwu, yabụ ajụjụ doro anya nke akụkọ ihe mere eme bụ ihe mere n'ụwa n'oge ụfọdụ gara aga nke mere ụfọdụ anụ ọhịa wolf ka ha bụrụ nkịta ọgbara ọhụrụ?

Akụkọ ọkọlọtọ nke otu anyị siri zute. . .

Otu anụ ọhịa wolf na ndị mmadụ si jikọọ aka na mbụ bụ akụkọ nke malitere ọtụtụ puku afọ gara aga laa azụ n'oge Ice Age ikpeazụ. Sayensị bụ sayensị, enwere ọtụtụ ihe ejighị n'aka na nnukwu arụmụka gbasara ogologo oge gara aga na njikọta ụdị anụmanụ a malitere. Amabeghị kpọmkwem ebe njikọ a mere na mbụ. N'otu aka ahụ, ejighị n'aka ihe kpatara ya.

Akụkọ ihe mere eme banyere nkịta ụlọ kwuru ogologo oge gara aga site na onye ọkà mmụta sayensị, ọkà mmụta ethologist, na Nobel Laureate Konrad Lorenz - kamakwa ọtụtụ ndị ọzọ n'ụzọ dị iche iche - nwere na otu oge, anụ ọhịa wolf (ma ọ bụ n'ụdị Lorenz, nkịta ọhịa) malitere. na -agbagharị gburugburu ọkụ nke ndị na -achụ nta Pleistocene na ndị ikwu ha iji weghachite iberibe nri amaara ahapụrụ ha, ma ọ bụ ikekwe tụfuo ha ka ihe mkpofu.

N'ọnọdụ ọ bụla, yabụ akụkọ a na -aga, n'oge na -adịghị anya ndị nọ n'akụkụ nha anya chọpụtara na ihe ndị a nwere ike ime, ma ọ dịkarịa ala ndị enyi, nwere ike ọ bụghị naanị mmekpa ahụ. Ha nwere ike mee onwe ha ihe bara uru dịka ndị nche, ndị enyi ịchụ nta na ihe ndị ọzọ. Ma eleghị anya, ọbụna ihe na -ekpo ọkụ nke a na -arapara n'abalị oyi.

Akụkọ ka mma?

N'eziokwu anyị nwere ike anyị agaghị ama ma ọ bụ ihe kpatara ya, anụ ọhịa wolf na mmadụ jikọtara ọnụ ọtụtụ puku afọ gara aga. Ọzọkwa, enwere ezi ihe kpatara eji eche ugbu a ịtụgharị akụkọ akụkọ mgbanwe nke anụ ọhịa wolf na nkịta. Ọ nwere ike bụrụ na amamihe a na -emebu na -ekwubiga okwu ókè ka anyị siri nwee mmetụta n'ịkpụzi ọ bụghị naanị njirimara anatomical nke nkịta, kamakwa agwa ha. Dị ka Martina Lazzaroni na ụlọ nyocha ụlọ na Konrad Lorenz Institute of Ethology na Vienna, Austria, na ndị ọrụ ibe ya dere n'oge na -adịbeghị anya: “Nchọpụta anyị na -akwado echiche na ime ụlọ emetụtala akparamagwa nkịta n'ihe gbasara mmasị ha nwere na ịnọ nso. mmadụ ibe ... Agbanyeghị, amabeghị ihe mkpali na -akpali ịkpa agwa mmadụ nwere ike ịbụ. "

Ma chere! Kedu ihe bụ anụ ụlọ?

Site na ọzụzụ na ọrụ, abụ m onye ọkà mmụta ihe ọmụmụ mmadụ, abụghị onye ọkà mmụta ihe ọmụmụ anụmanụ ma ọ bụ ọkà mmụta ethologist. Enwere m ike ịbụ ihe na -ezighi ezi, mana echeghị m na anyị maara n'ezie ihe butere anụ ọhịa wolf na mmadụ na mmekorita karịa eziokwu doro anya na ha abụọ bụ anụmanụ na -elekọta mmadụ nke ukwuu. Ozugbo gị na ndị ọzọ ụdị gị nwere ike ịdị na -arụkọ ọrụ, ọ bụ n'ezie ihe siri ike ikwenye na ị ga -enwe ike ịkọ, yana, kewaa nkewa na -ekewa otu ụdị na nke ọzọ?

Otú ọ dị, ihe m nwere ike ikwu bụ na dị ka onye na -amụ gbasara mmadụ, echere m echiche wee dee - enwere m olileanya na m nwere nghọta - maka ihe a na -akpọ '' domestication ''. ¹

Dika mụ na ọkà mmụta ihe ochie John Hart na ọtụtụ ndị ọrụ ibe anyị na -arụrịta ụka kemgbe ọtụtụ afọ, ọ bụ ihe na -eduhie eduhie, ọbụnadị na -ezighi ezi, ịkọwapụta anụ ụlọ dịka akụkọ ebumpụta ụwa gbasara mgbanwe mkpụrụ ndụ ihe nketa nke mmadụ butere. ² Dị ka mụ na John dere na 2008:

. . . na -achọ mmalite nke anụ ụlọ (na anyị ga -agbakwunye, ọrụ ugbo) bụ nchọnchọ nyocha ga -ala n'iyi site na mbido. Maka gịnị? N'ihi na (a) ụdị mkpụrụ ndụ ekwesịghị ịdị na -agbanwe n'ụzọ akọwapụtara nke ọma, n'ụdị mkpụrụ ndụ ihe nketa ma ọ bụ mkpụrụ ndụ ihe nketa, tupu enwee ike ịbata n'ụlọ; ) na (c) kwubie na ọ bụ naanị osisi na anụmanụ na -egosipụta ihe ama ama doro anya nke iji mmadụ na ịkọ ihe ka enwere ike ịkpọ "ihe egwu dị n'ụlọ" na -eleda mkpokọta na ike nke ime mmadụ na ụwa anyị bi n'ime ya anya.³

Ma mgbe ahụ gịnị bụ anụ ụlọ?

Site n'echiche a, ebe anyị bụ ụmụ mmadụ na -ejikarị ọtụtụ, ọ bụghị naanị ole na ole, ụdị osisi na anụmanụ, ime ụlọ apụtaghị naanị. ịkụ azụ anụmanụ ma ọ bụ ịzụlite osisi:

1. Otu anyị siri zụlite ụdị anụmanụ ndị ọzọ dịgasị iche, na -agbanwekwa mgbe niile, dabere n'ụdị a na -ekwu maka ya na etu anyị chọrọ irigbu ha.
2. Ya mere, enwere ike ịtụle ụlọ ezighi ezi site na ya arụmọrụ - site na nka aghụghọ na -akọwa etu esi eme ya - karịa nsonaazụ ya (naanị mgbe ụfọdụ ka a na -ahụ anya).
3. Yabụ, enwere ike ịkpọ ụdị ọ bụla "anụ ụlọ" mgbe ụdị ọzọ maara ka esi eji ya eme ihe, Ọzọkwa, ịkpa anụ ụlọ bụ a eziokwu nke ndụ na ọbụghị ikike mmadụ ma ọ bụ nka pụrụ iche.

Kedu ozi weghara ebe a? Ọ bụghị nkịta ma ọ bụ mmadụ ka a mụrụ n'ime ụwa a mara ka esi erigbu ibe ya. Ọ bụrụ na ị kwenyere m na ime ụlọ bụ okwu maka 'ịmara ka esi eme ya,' mgbe ahụ na -enweghị ikwubiga okwu ókè, n'agbanyeghị otu Canis lupus na Homo sapiens wee ruo ebe ha nwere ike ime ya, ma ụmụaka ma nkịta kwesịrị ịmụta site na ahụmịhe ka esi eme ya - otu esi eme ka mmekọrịta ha na ụwa na imirikiti ụdị bi gburugburu ha.