Wasnye Bụ Ezigbo Psychology nke mbụ?

Nke a bụ nnwale otu ihe: "Onye tọrọ ntọala sayensị nke akparamaagwa?"

Otu azịza nwere ike ịbụ “William James,” onye dere akwụkwọ ọgụgụ akparamaagwa mbụ, Ụkpụrụ gbasara akparamaagwa, n’afọ 1890.

Ị ga -enweta isi ihe ole na ole maka ịza "Wilhelm Wundt." N'ezie, Wundt bidoro ụlọ nyocha izizi mbụ na 1879, na Mahadum Leipzig, na William James bụ onye mbụ sitere n'ike mmụọ nsọ ịmụ mmụta akparamaagwa mgbe ọ gụrụ otu n'ime akwụkwọ Wundt na 1868, mgbe ọ na -eleta Germany.

Mana Wundt n'onwe ya bidoro ọrụ ya dị ka onye enyemaka ụlọ nyocha nye nwoke ahụ m ga -ahọpụta ka ọ bụrụ ezigbo amamihe mbụ nke akparamaagwa: Hermann Helmholtz.

Helmholtz nyere ọ dịkarịa ala onyinye abụọ dị ukwuu na akparamaagwa ọgbara ọhụrụ:

1. Ọ bụ onye mbụ tụtara ọsọ nke mkpali akwara ozi. (N'ime ime nke a, Helmholtz kagburu echiche gara aga na akara akwara na -adị ozugbo, na -eme njem na -enweghị oke.)

2. Ọ kwalitela echiche trichromatic nke ọhụụ agba . Ozizi a megidere echiche, na -ewu ewu naanị afọ ole na ole tupu oge ya, na ụdị sel akwara nwere ike ibunye ụdị ozi ọ bụla. Ọ tụrụ aro ọ bụghị naanị na ụdị neurons dị iche iche na -ebunye ozi dị iche iche, mana na ọbụlagodi n'echiche anya, a na -eziga ozi dị iche iche na neurons dị iche iche n'anya.

Enwere otu nsogbu na ịkọwa Helmholtz dị ka ọkaibe nke akparamaagwa: Helmholtz agaraghị akọwa onwe ya dị ka ọkà n'akparamàgwà mmadụ. Nke a bụ obere ihe n'ihi na enweghị ngalaba dị ka akparamaagwa azụ na mbido 1800. A zụrụ Wilhelm Wundt dịka ọkà mmụta ihe ọmụmụ, William James dị ka onye ọkà ihe ọmụma. Mana Wundt na James mechara kọwaa onwe ha dị ka ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ. N'aka nke ọzọ, Helmholtz malitere ọrụ ya dị ka prọfesọ physiology, na mgbe ọ gbasasịrị na psychophysics nwa oge, gbanwere njirimara ọkachamara ya ka ọ bụrụ prọfesọ physics. Afọ ikpeazụ ya etinyeghị aka na ọmụmụ sayensị nke uche, mana maka thermodynamics, meterology, na electromagnetism. N'ezie, onyinye Helmholtz nyere n'ihe ọmụmụ physics nwetara ya otuto kachasị ukwuu. Onyinye ndị ahụ mere ka eze ukwu kwalite ya n'ọkwa (ya mere aha ya ghọrọ Hermann von Helmholtz). (Ndụ Helmholtz abụchaghị akụkọ maka akụkọ akụnụba, mana ọ bụ n'ezie ihe dị mkpa maka ịkwaga elu. Nna ya bụ onye nkuzi ụlọ akwụkwọ, enweghịkwa ụzọ iziga nwa ya nwoke mara mma na mahadum ka ọ mụọ physics. Kama, Helmholtz were uru nke ndị agha Prussia nyere - ha ga -akwụ ụgwọ maka ọzụzụ ya na ọgwụ, ma ọ bụrụ na ọ ga -ekweta ije ozi afọ 8 dịka dọkịta na -awa ndị agha mgbe ọ gụsịrị akwụkwọ). Ka ọ na -aga ịghọ onye otu aristocracy maka ihe ndị ọ rụzuru na physics, yana ndị ọkà mmụta akparamaagwa na -eto eto dị ka Wundt na James, Helmholtz chepụtakwara opthalmoscope, wee dee akwụkwọ ọgụgụ na ngwa anya nke ejiri mee ihe ruo ọkara narị afọ. Ọ bụ ezie na ọ kwesịrị ịmụ Latin na ụlọ akwụkwọ sekọndrị, kama ọ na -eme eserese anya n'okpuru tebụl ya. Mgbe ọ nọ n'ụlọ akwụkwọ ahụike, ọ chọtara oge ka ọ kpọọ piano, gụọ Goethe na Byron, wee mụọ ngụkọ ngụkọ (Fancher & Rutherford, 2015).

Ka anyị leba anya na ihe dị oke egwu gbasara ihe ọmụmụ polymath a na -eto eto banyere mkpali akwara ozi na echiche ya nke ịhụ ụcha.

Na -emechi ọsọ nke mkpali akwara ozi.

Kedu ihe bụ nnukwu ihe gbasara ịlele ọsọ nke mkpali akwara ozi? Ọ dị mma, tupu oge Helmholtz, ndị ọkachamara kwenyere na mkpali akwara ozi na -eme n'otu ntabi anya, na -eme njem na -enweghị ngwụcha ma ọ bụ nso nso. Mgbe ntụtụ tụrụ mkpịsị aka gị, na nlele ahụ, ụbụrụ gị na -ama ya ozugbo. Helmholtz onye ndụmọdụ nke onwe ya, Johannes Müller mara mma, kọwara nkọwa mbufe a na -eche ozugbo dị ka mpụga ọmụmụ sayensị, ihe atụ nke ọrụ nke “ike ndụ” dị omimi nke na -akwado ọrụ nke ihe niile dị ndụ.

Mana Helmholtz na ụfọdụ ụmụ akwụkwọ Müller ndị ọzọ kwenyere na enweghị ike dị omimi dị otú ahụ. Kama nke ahụ, ha chere na ọ bụrụ na ị ga -enwu enwu na usoro ọ bụla na -eme n'ime ihe dị ndụ, ị ga -achọpụta naanị ọrụ kemịkalụ na ihe omume anụ ahụ. Dị ka onye prọfesọ na -eto eto na Mahadum Konigsberg, Helmholtz chepụtara ngwa na -ejikọ ụkwụ frog na galvanometer, n'ụzọ nke na mmiri gafefere n'apata ụkwụ nke frog ga -ebute mgbọ nke ga -agbanyụ ọkụ eletrik. Ihe ọ chọpụtara bụ na mgbe ọ na -amịpụ ụkwụ frog ahụ nso na ụkwụ ya, ntigharị ahụ mere n'ụzọ na -enweghị atụ karịa mgbe ọ na -agbatịkwu ụkwụ. Ngwaọrụ a mere ka ọ tụọ oke ọsọ - akara ahụ yiri ka ọ na -agagharị na neurons nke ụkwụ frog na 57 mph.

Mgbe ahụ ọ kwughachiri ọmụmụ ihe ahụ na mmadụ dị ndụ. Ọ kuziri ndị ọ na -achị ka ha pịa bọtịnụ ozugbo ha chere na ọ na -akụ ha n'ụkwụ. Mgbe ọ toro mkpịsị ụkwụ ya, o were ogologo oge ka isiokwu ahụ debanye aha ya karịa mgbe ọ na -apị apata ụkwụ ya. N'ụzọ doro anya, mkpịsị ụkwụ si na ụbụrụ pụta, yabụ nke a na -egosi na mkpali akwara ozi were ogologo oge nke ukwuu ịdebanye aha mgbe ọ ga -eme njem ọzọ. Nke a dị ịtụnanya n'ihi na ndị mmadụ na -enwekarị usoro echiche ka ha na -eme n'otu ntabi anya. N'oge ahụ, ndị na -ahụ maka ahụike na -eche na usoro dị n'okpuru a ga -adịkwa ozugbo. Ọ bụrụ na anyị bụ azụ whale na mberede, ọ ga -ewe ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ otu sekọnd ka ụbụrụ anyị mata na azụ esiwo n'ọdụ anyị taa, ọzọ nke ọzọ zuru ezu izighachi ozi na azụ ọdụ ka ọ chụpụ azụ ahụ.

N'ime narị afọ sochirinụ, ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ ji usoro “oge mmeghachi omume” a mee ihe nke ukwuu, na -eji ya tụọ ole nhazi akwara dị n'ime ọrụ dị iche iche (ime nkewa ogologo ma ọ bụ ịtụgharị ahịrịokwu n'asụsụ nke abụọ anyị na ịgbakwunye ọnụọgụ abụọ ma ọ bụ ịgụ otu ikpe n'asụsụ ala anyị, dịka ọmụmaatụ).

Ụdị nnata atọ na-achọpụta ụcha dị n'anya

Johannes Müller, onye bụ onye ndụmọdụ Helmholtz, nwere ike ịrapara na nkwenye oge ochie na ike ndụ na-eme ngwa ngwa, mana ọ gbadokwara ụfọdụ echiche mgbanwe ọhụrụ, gụnyere "iwu nke ike akwara dị iche iche"-nke bụ echiche na akwara mmetụta ọ bụla. na -eduzi naanị otu ụdị ozi. Ọkọ akụkọ gbasara akparamaagwa Raymond Fancher rụtụrụ aka na otu echiche ọdịnala tupu mgbe ahụ bụ na neurons bụ akpa nwere oghere nke nwere ike ibunye ụdị ume ọ bụla - agba, nchapụta, olu, ụda, ọbụna isi ma ọ bụ ụtọ ma ọ bụ mgbali akpụkpọ ahụ. Mana echiche ọhụrụ bụ na echiche ọ bụla nwere neurons dị iche.

Ozizi trichromatic tụrụ aro na ọ kapịrị ọnụ karịa nke ahụ - anya nwere ike ịnwe ụdị nnabata atọ dị iche iche, nke ọ bụla na -ebufe ozi gbasara otu akụkụ dị iche iche. Helmholtz kwuru na enwere ike ịmaliteghachi agba niile dị iche iche site na ijikọ ọkụ nke agba agba atọ - acha anụnụ anụnụ, akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ, na ọbara ọbara. Ọ bụrụ na ị na -enwu ọkụ akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ na ọkụ na -acha ọbara ọbara n'otu ebe, ị ga -ahụ odo. Ọ bụrụ na ị na -enwu ọkụ na -acha anụnụ anụnụ na ọbara ọbara n'otu ebe ị ga -ahụ odo odo, ọ bụrụkwa na ị na -enwu agba atọ niile, ị ga -ahụ ọcha. Helmholtz sitere na nke a na ikekwe ụbụrụ nwere ike ikpebi ụdị agba ị na -ele anya ma ọ bụrụ na ọ jikọtara ozi sitere n'ụdị atọ nke ndị na -anabata azụ. Ọ bụrụ na ndị na -anabata ọbara ọbara na -agbapụ, mana blu na -agbachi nkịtị, ị na -ahụ ọbara ọbara na -enwu gbaa, ọ bụrụ na -acha anụnụ anụnụ na -acha ọbara ọbara na -agbapụ n'ike n'ike, ị na -ahụ odo odo na -adịghị mma, wdg. dibịa Britain bụ Thomas Young, mana Helmholtz mepụtara ya nke ọma. Taa, a na -akpọ tiori ahụ Na-eto eto-Helmholtz trichromatic tiori.

Otu narị afọ ka e mesịrị, na 1956, onye na -ahụ maka ahụike na Mahadum Helsinki aha ya bụ Gunnar Svaetichin nwetara nkwado ozugbo maka echiche trichromatic site n'iji microelectrodes dekọọ akara nke mkpụrụ ndụ dị iche iche zitere na retinas azụ. O doro anya, ụfọdụ na -enwekarị mmetụta na -acha anụnụ anụnụ, ụfọdụ na -acha akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ, na ụfọdụ na -acha ọbara ọbara.

Ọbụlagodi tupu akwado ozizi a, ọ nwere nnukwu uru ọ bara - ihe onyonyo telivishọn na -eduhie anya n'ịhụ agba ọ bụghị site n'ịmegharị agba niile nke egwurugwu, kama site n'iji naanị ụdị pikselụ atọ - acha ọbara ọbara, akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ, na -acha anụnụ anụnụ, na ịgbanye ọkụ na ọwa atọ ndị a na -emepụta onyonyo nke ụbụrụ anyị na -ahụta dị ka oroma na -enwu gbaa, tan na -adịghị ahụkebe, turquoise na -egbu maramara, na lavender na -egbu maramara.

Psychophysics na nchọpụta ọdịdị mmadụ

Iche echiche banyere Helmholtz, na ndị ibe ya "psychophysicists," nwere ike ime ka anyị mata etu ihe anyị siri mata ụdị mmadụ n'ime narị afọ abụọ gara aga. Ndị ọkà ihe ọmụma arụrịta ụka ọtụtụ ajụjụ gbasara etu uche si ese mbara ụwa, mana ndị ọkà mmụta akparamaagwa nwere ike iji ụzọ sayensị ọhụrụ siri ike wee zaa ụfọdụ n'ime ajụjụ ndị a bụ isi. Ndị na -ahụ maka ahụike mepụtara ụzọ iji tụọ mgbanwe nke ike anụ ahụ na ebili mmiri ụda na ebili mmiri, mgbe ahụ ndị ọkà mmụta akparamàgwà mmadụ mepụtara ụzọ ịdekọ etu ahụmịhe ndị mmadụ siri gbanwee, ma ọ bụ na ọ gbanweghị, yana mgbanwe anụ ahụ ndị ahụ. Ihe ha chọpụtara bụ na ihe ụbụrụ mmadụ na -ahụ abụghị ihe niile na -eme n'ụwa. Ụdị ụfọdụ nke ume anụ ahụ, dị ka ọkụ infrared ma ọ bụ ebili mmiri ụda ụda dị elu, anaghị ahụ anyị anya, mana ọ na-ahụ maka anụmanụ ndị ọzọ (dị ka aesụ na ụsụ). Ụdị ume ndị ọzọ dị anyị mma nke ukwuu, mana ọ bụghị nwamba na nkịta anụ ụlọ anyị (ndị na -enweghị ụdị ndị na -anabata ụcha dị iche iche, wee hụ ụwa na oji na ọcha, belụsọ na -esi isi nke ọma).

Douglas T. Kenrick bụ onye edemede nke:

• Anụ ruru eke: Kedu ka evolushọn si mee ka anyị mara ihe karịa ka anyị chere, na nke:
• Mmekọahụ, igbu ọchụ, na nzube ndụ: Onye ọkà n'akparamàgwà mmadụ na -enyocha otú evolushọn, cognition, na mgbagwoju anya si agbanwe echiche anyị banyere ọdịdị mmadụ.

Blọọgụ ndị emetụtara

• Enwere ndị ọkammụta n'ihe gbasara akparamaagwa? Ndi akparamaagwa nwere ike ijide kandụl na sayensị kọmputa?
• Kedu ndị nwere ọgụgụ isi gbasara akparamaagwa (akụkụ II). Ụfọdụ ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ mara mma amaara m.
• Kedu ihe nchọpụta psychology kacha pụta ìhè?

References

• Jameson, D., & Hurvich LM (1982). Gunnar Svaetichin: nwoke nke ọhụụ. Ọganihu na nyocha ahụike na ndu, 13, 307-10.
• Fancher, RE, & Rutherford, A. (2016). Ndị ọsụ ụzọ nke akparamaagwa (Mbipụta nke ise). New York: WW Norton & ụlọ ọrụ