Kedu ebumnuche nke mahadum “ọgbara ọhụrụ”?

Ndị ọkà mmụta dị iche iche nke nwoke na nwanyị na-etinye oge ha nyocha na nkuzi maka ụzọ dị iche iche ndị mmadụ si egosipụta mmekọahụ ha-ọdịiche dị n'etiti nwoke na nwanyị, okike, ntụzịaka, atụmatụ ịlụ nwanyị, n'etiti ndị ọzọ. Onye anyị bụ, onye anyị hụrụ n'anya, onye anyị hụrụ ka ọ na-akpali agụụ mmekọahụ, onye anyị na ya nwere mmekọahụ ... ọ bụ akụkụ niile nke mmụọ anyị dị iche iche. N'agbanyeghị nke ahụ, kedu ihe nyocha a na nkuzi gbasara mmekọ nwoke na nwanyị, kedu ebe ndị ọka mmụta dị iche iche nke mmekọahụ dabara na ọnọdụ "mahadum"?

Ọtụtụ ndị ọkà mmụta dị iche iche na -arụ ọrụ n'ime ngalaba nke akparamaagwa, akparamaagwa, bayoloji, anthropology, sociology, ma ọ bụ ọmụmụ nwoke na nwanyị. Mgbe ụfọdụ ha na -arụ ọrụ na ndụmọdụ, agụmakwụkwọ, nkwukọrịta, ahụike, ma ọ bụ ngalaba ndị ọzọ. N'agbanyeghi ụdị ndị ọkachamara gbasara mmekọ nwoke na nwoke na-ahụ onwe ha, ajụjụ dị mkpa ka dị ... ọ bụrụ na mahadum na-achọ ịzụlite nka ụmụ akwụkwọ ka ha wee chọta ọrụ na-akwụ ezigbo ụgwọ, kedu ka ndị ọka mmụta dị iche iche nke mmekọahụ si daba? Kedu ihe kpatara ịdị iche iche nke mmekọahụ-otu anyị si ekwupụta agụụ mmekọahụ-bụrụ isiokwu nke mahadum (na gọọmentị) na-etinye obere oge na ego ha? Kedu ihe ọ pụtara?

Mahadum ọgbara ọhụrụ

N'uche m, mgbe anyị na -atụle uru mmụta mmụta dị iche iche nke mmekọahụ, anyị kwesịrị iburu n'uche akụkọ ihe mere eme ezi nzube nke mahadum ọgbara ọhụrụ. Na (ọzọ n'echiche nke m) ezi ebumnuche mahadum na -amalite site na njem ịlaghachi na narị afọ nke 19. Iji mara ...

Afọ ahụ bụ 1810. Wilhelm von Humboldt kwenyesiri ike na Eze Prussia, Frederick Wilhelm III, iwu mahadum "ọgbara ọhụrụ" na Berlin dabere na echiche Fichte na Schleiermacher (Anderson, 2004). Wilhelm bụ nwanne Alexander von Humboldt nke okenye, onye ọkà mmụta sayensị na-eme njem nlegharị anya nke Darwin kpọrọ "otu n'ime ụmụ nwoke kachasị ukwuu n'ụwa rụpụtara."

Ọhụrụ a HumboldtianMahadum ga -adị nnọọ iche na ụlọ akwụkwọ ndị gara aga. Ịmụta abụghị naanị inyefe ihe ọmụma ugbu a (naanị ihe e chere na amaara n'oge ahụ), ọ bụkwa maka ya na -amụpụta ihe ọmụma ọhụrụ na ikiri usoro ahụ nke ịmụpụta ihe ọmụma ọhụrụ n'omume . Ọ bụ maka ịbụ onye nwere ike bụrụ onye otu obodo mmụta, otu nwere ọtụtụ ndị otu dị iche iche raara onwe ha nye ọgbọ mmụta ọhụrụ. Ọ bụ maka ịbụ akụkụ nke ọgbara ọhụrụ mahadum .

See hụrụ, ruo mgbe ahụ, ọtụtụ ụlọ akwụkwọ gara aga bụ otu nke okpukperechi ebe '' eziokwu '' kwesịrị ịbụ nke nsọpụrụ Chineke na nke nsọpụrụ, ma ọ bụ ụlọ akwụkwọ kwesịrị itinye uche na ya aka/nka bu n'obi imepụta ndị ọrụ nwere nka pụrụ iche (ọ nwere ike ịba uru ịmara ụdị ụlọ akwụkwọ okpukperechi na azụmaahịa/nka bụ ihe ụfọdụ ndị mmadụ chọrọ ka anyị niile laghachite na ya, dịka akụkụ nke usoro ịgbalị ịlaghachi azụ mmepeanya anyị na mmalite mmụta, Medieval-ụdị ndụ).

Maka Wilhelm von Humboldt, ebumnuche nke ọhụrụ a HumboldtianMahadum ụdị agụmakwụkwọ ka elu - mahadum “ọgbara ọhụrụ” bụ ime ka ụmụ akwụkwọ tinye akwụkwọ nchọpụta ihe ọmụma ka ọ na -eme , na ịkụziri ụmụ akwụkwọ ka ha "na -eburu n'uche iwu ndị bụ isi nke sayensị na echiche ha niile" (Ponnusamy & Pandurangan, 2014). Mahadum Berlin hiwere na 1810 (emesịa kpọgharịa mahadum Humboldt mgbe Wilhelm na Alexander) setịpụrụ ụzọ maka ihe akpọrọ mahadum "ọgbara ọhụrụ". Ọ dị iche. Ọ gbanwekwara ụwa.

Ọhụrụ a Ụdị Humboldt agụmakwụkwọ mahadum gbanyere mkpọrọgwụ n'ọtụtụ ụkpụrụ bụ isi, atọ n'ime ha kacha dị mkpa nye ndị ọkammụta dị iche iche nke mmekọahụ.

Ụkpụrụ Humboldt 1 : Nzube nke mahadum agụmakwụkwọ bụ ịkụziri ụmụ akwụkwọ chee echiche nke ọma , ọ bụghị naanị ịmara otu nka/nka. Ọrụ aka/ọrụ/mkpa ndị ọrụ na -agbanwe agbanwe ka oge na -aga, mana ike chee echiche nke ọmamkpokọta . Humboldt chere na “echiche dị mma” na-eme mgbe ụmụ akwụkwọ na-eburu iwu sayensị nke mbụ n'uche, na-eji arụmụka dabere n'echiche, na-eche echiche nke ọma, na-achọ ịmata ma na-atụgharị uche onwe ya, na-edozighị ma ọ bụ na-ekwesi ike na nkwenkwe (yabụ, ụmụ akwụkwọ kwesịrị isi na guzobere nkwenkwe ụgha ma gbasoo ụkpụrụ dabere na Nghọta; leekwa ebe a).

A ga -ekpughere ụmụ akwụkwọ ebe niile gbasara mmekọrịta mmadụ na ibe ya (bụrụ omenala na klaasị na ụdịdị mmekọrịta ọha na eze) ka ị wee bụrụ ụmụ amaala ka mma na ịmatakwu ihe (ya bụ, bụrụ ndị na-amụ ogologo ndụ, bụrụ ndị na-akatọ Absolutism na ọnọdụ ọ dị ugbu a, bụrụ onye mmụọ nsọ ga-amata site na ịmara banyere '' akụkọ ihe mere eme na ụdị mmepe anya dị iche iche '') h/t Steven Pinker], jiri amamihe gwa ndị ntuli aka na ọchịchị onye kwuo uche ya, na ndị ọzọ). ¹

Ụkpụrụ Humboldt 2 : Humboldt kwusiri ike na nyocha kwesịrị ịrụ ọrụ dị oke mkpa na mahadum ọgbara ọhụrụ ― na ịkụziri ụmụ akwụkwọ ka ha bụrụ akụkụ nke obodo maara ka esi eche echiche, nwee ọrụ, na ikwurịta okwu nke ọma kwesịrị imezu ya site na mwekota nke nyocha na nkuzi . Studentsmụ akwụkwọ kwesịrị ịhụ “ihe okike” nke ihe ọmụma ọhụrụ (Röhrs, 1987). Mahadum abụghị naanị ebe nkuzi dị ukwuu (mahadum abụghị JMGS [Just-More-Grade-School]). Mahadum ọgbara ọhụrụ dị mma obodo ndị ọkà mmụta , a "Universitas litterarum" nke na -aga n'ihu na -ewepụta ihe ọmụma ọhụrụ n'ime ụmụ akwụkwọ yana n'ọkwa mmụta - ihe ọmụma maka abamuru nke ahụike ọha, sayensị bụ isi, na ọha nwere nghọta.

Nke a bụ nkwekọrịta Wilhelm von Humboldt mere Eze Prussia. Nke a bụ nkwekọrịta butere mahadum nke oge a (ọ bụghịkwa naanị ịkụziri agụmakwụkwọ). Gọọmentị na -akwado mahadum nke oge a dị ka ebe mmụta dị ukwuu, ma ụmụ akwụkwọ na ọha n'ozuzu ga-erite uru n'ikpeazụ. Nkwekọrịta a bụ ihe ndabere maka ụzọ ndụ anyị ọgbara ọhụrụ.

Ụkpụrụ Humboldt 3 : Na mahadum nke oge a dị maka abamuru nke ụmụ akwụkwọ na ọha mmadụ, mana ọ kwesịrị ịrụ ọrụ dị ka otu otu nọọrọ onwe ya , na-anọghị na-arụ ọrụ ozugbo maka mkpa steeti ma ọ bụ ụka ma ọ bụ ebumnuche azụmaahịa ọ bụla. Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ mahadum niile anaghị aba uru site na okike, emebere ya iji jeere ọha na eze ozi ọma ịkụziri ụmụ amaala ihe (onye ekwesịrị ịgwa ndị ntuli aka na ochichi onye kwuo uche ya mgbe ọ dị mkpa) na ọchịchọ ịmata (ọ bụghị uru kpaliri) ajụjụ ọgụgụ isi na-emepụta ihe omuma ohuru .

Prọfesọ na ụmụ akwụkwọ kwesịrị inwere onwe ha ịjụ ajụjụ ọgụgụ isi ma mepụta ihe ọmụma ebe ọ bụla ọchịchọ ịmata ha na -eduga ha (ya bụ, nwee nnwere onwe agụmakwụkwọ !). N'ime ogologo oge, nnwere onwe ịchụso azịza nye ajụjụ ndị dị mkpa (na-emegide itinye n'ọrụ) na-edugaka n'ịmụta ihe omimi miri emi.

Echere m na ọ bụghị ịgbaso ụzọ nke azụmaahịa na-erite uru na ilekwasị anya na kọleji maka inweta ego n'oge adịghị anya, mahadum kwesịrị ịnọgide na-elekwasị anya n'ịkụziri ụmụ akwụkwọ chee echiche nke ọma maka ndụ, mepụta nchọpụta ọhụrụ site na nchọnchọ nke ọchịchọ ịmata ihe, na jigide nnwere onwe site na steeti, ụka, na ụwa azụmahịa na-erite uru (na-eburu n'uche ụdị mahadum dị iche iche n'uche).

Yabụ, n'echiche nke m, uru mmụta mmụta dị iche iche gbasara mmekọahụ, yana ihe kpatara o ji nwee ọnọdụ na mahadum gburugburu ụwa, bụ na ọ nwere ike ime ihe ndị a niile. Ọ na-enyere ndị mmadụ aka iche echiche nke ọma gbasara onwe ha na mmekọahụ ndị ọzọ gburugburu ụwa, ọ na-ewepụta ngwa ọrụ sayensị kwadoro maka ịbawanye ahụike na ọdịmma mmekọahụ, ọ na-eme nke ọma ma ọ bụrụ na gọọmentị, ụka, ma ọ bụ azụmaahịa na-anaghị ejikwa ya. ebumnobi.

Ọdọ mmiri

Enwere echiche ndị ọzọ maka ebumnuche mahadum, apụtaghị m igosipụta na ụdị Humboldt bụ naanị otu (n'ezie, ewepụtala m nke ka mma nke ziri ezi echiche ụkpụrụ ụkpụrụ Humboldt na mmetụta ha). Ọzọkwa, ọtụtụ achọpụtala ihe na -eme n'ofe agụmakwụkwọ maka mahadum dị iche iche nwere ebumnuche dị iche iche. Ọ bụghị mahadum niile kwesịrị ịdị na-eme nyocha. Nke a bụ ihe dị oke mkpa. Na agbanyeghị, agbanyeghị, Steven Pinker nyere otu n'ime echiche kacha amasị m maka ebumnuche bụ isi nke agụmakwụkwọ mahadum - nke karịrị ihe nlereanya Humboldt.

“Ọ dị m ka ndị gụrụ akwụkwọ kwesịrị ịma ihe gbasara akụkọ ihe mere eme nke ihe dị ka ijeri afọ iri na atọ na iwu ndị bụ isi na-achịkwa ụwa anụ ahụ na ndụ, gụnyere ahụ na ụbụrụ anyị. Ha kwesịrị ịghọta usoro iheomume nke akụkọ ntolite mmadụ site na mmalite ọrụ ugbo ruo ugbu a. Ekwesịrị ka ekpughere ha maka ọdịbendị dị iche iche nke mmadụ, yana usoro nkwenkwe na ọnụ ahịa bara uru nke ndị mmadụ ji nwee nghọta na ndụ ha. Ha kwesịrị ịma gbasara ihe ndị mere na akụkọ ntolite mmadụ, gụnyere mmejọ ndị anyị nwere ike ịtụ anya na anyị agaghị eme ọzọ. Ha kwesịrị ịghọta ụkpụrụ dị n'okpuru ọchịchị onye kwuo uche ya na iwu iwu. Ha kwesịrị ịma ka ha ga -esi nwee ekele maka ọrụ akụkọ ifo na nka dị ka isi mmalite nke ihe ịchọ mma na dị ka mkpali ịtụgharị uche na ọnọdụ mmadụ.

N'elu ihe ọmụma a, agụmakwụkwọ na -emesapụ aka kwesịrị ime ka omume ụfọdụ nke ezi uche bụrụ ọdịdị nke abụọ. Ndị gụrụ akwụkwọ kwesịrị inwe ike ikwupụta echiche dị mgbagwoju anya na ederede na okwu doro anya. Ha kwesịrị ịghọta na ihe ọmụma ebumnobi bụ ihe dị oke ọnụ ahịa, ma mara ka esi amata ọdịiche dị n'etiti eziokwu na nkwenkwe ụgha, asịrị, na amamihe na -emepụtabeghị. Ha kwesịrị ịma ka esi atụgharị uche n'ụzọ ezi uche dị na ya na ọnụ ọgụgụ, na -ezere ihe na -ezighi ezi na echiche na -adabaghị n'uche mmadụ. Ha kwesịrị iche echiche n'echebara echiche karịa ime anwansi, wee mara ihe ọ ga -ewe iji mata ọdịiche dị na njikọta na ndakọ. Ha kwesịrị ịma nke ọma ọdịda mmadụ, ọkachasị nke ha, ma ghọta na ndị na -ekwenyeghị na ha abụghị ndị nzuzu ma ọ bụ ndị ọjọọ. N'ikwekọ, ha kwesịrị ịghọta uru ọ bara ịgbalị ịgbanwe obi ha site na ime ka e kwenye karịa iyi egwu ma ọ bụ ịkọ nkọ. "

Ugbu a, nke ahụ bụ ezigbo ebumnuche.

¹ A bịa na Humboldt's Principle 1 maka ụmụ akwụkwọ mahadum nọ akparamaagwa (ọzụzụ nke m), American Psychological Association depụtara ọtụtụ ebumnuche dị mkpa maka ịzụlite echiche dị mma ...

• Mgbaru ọsọ 1: Wulite ntọala ihe ọmụma (mara echiche ndị bụ isi, ụkpụrụ, isiokwu, mpaghara ọdịnaya, akụkụ etinyere isi)
• Ebumnobi nke abụọ: Mụpụta nchọpụta sayensị na echiche dị oke egwu (mụta ka esi eji arụmụka sayensị wee kọwaa ụwa; mụta itinye aka na echiche ọhụrụ na njikọta na idozi nsogbu; mụta ka esi eche echiche ọnụ)
• Mgbaru ọsọ 3: Zụlite ụkpụrụ omume onwe onye na ọrụ dịịrị mmadụ maka ụwa dị iche iche (mara ka esi akpa agwa dị mma; wulite ma kwalite mmekọrịta mmadụ na ibe ya na nka imekọ ihe ọnụ; zụlite ụkpụrụ nke onwe gị ma tinye aka na iduzi nke na -ewulite obodo na mpaghara, mba, na ọkwa ụwa niile)
• Mgbaru ọsọ 4: Nkwurịta okwu (mụta ka esi ede ihe nke ọma maka ebumnuche dị iche iche; mụta nkà ngosi dị mma maka ebumnuche dị iche iche)
• Mgbaru ọsọ 5: Mmepe ọkachamara (mụta ka esi etinye nka ndị a n'ihe mgbaru ọsọ ọrụ; mụta ka esi eji arụ ọrụ onwe ya na nhazi onwe ya iji nweta ebumnuche ọrụ; wulite atụmatụ egwuregwu ọkachamara bara uru maka ndụ mgbe ọ gụsịrị akwụkwọ)

Ponnusamy, R., & Pandurangan, J. (2014). Akwụkwọ aka na sistemụ mahadum. New Delhi, India: Ndị nkwusa jikọrọ ọnụ.

Röhrs, H. (1987). Echiche oge gboo nke mahadum. N'ime Ọdịbendị na mgbanwe nke mahadum n'okpuru echiche mba ụwae. New York: Ndị na -ebipụta akwụkwọ mmụta mmụta mba ụwa Peter Lang.