Ịghọta okirikiri ụbụrụ nke ụjọ, nchekasị, na nchekasị
Ndinaya
- Ụzọ egwu abụọ
- Egwu megide nchegbu
- Akụkụ ụbụrụ ndị ọzọ gụnyere egwu, nrụgide, na nchekasị
- Ọkpụkpụ medial prefrontal
- Ihe insula
- Ọkpụkpụ cingulate ihu ihu
- Ụdị hippocampus
- Nchekasị dị mkpa na -agụ
- Ụkpụrụ nchekasị na mgbanwe mmekọrịta COVID-19
Nsogbu nchekasị (dị ka nchekasị mmekọrịta ọha na eze) na nsogbu nrụgide (dị ka PTSD) so na nyocha ahụike ahụike nke a na -enwekarị ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ 30%. Teknụzụ ọhụrụ dị ka fMRI, nke na -enye anyị ohere inyocha ụbụrụ n'oge ozugbo amụbaala ihe ọmụma anyị banyere okirikiri ụbụrụ na -anaghị enwekarị nchegbu na ụjọ. Ndị ọkachamara na -eche ugbu a maka nsogbu nchekasị na PTSD dị ka nsogbu “ụbụrụ niile” nke gụnyere mmekọrịta dị mgbagwoju anya nke neurons n'ofe ụbụrụ dị iche iche. Karịsịa, nsogbu nchekasị na nchekasị yiri ka ọ gụnyere mmegharị nke mpaghara ụbụrụ nke na-enyere anyị aka ịchọpụta ma zaghachi iyi egwu, yana mbelata mpaghara ụbụrụ na-enyere anyị aka ịgbanwe mmeghachi omume anyị na ụjọ na nrụgide. A ga -akọwa mpaghara ụbụrụ na okirikiri ndị a nke ọma n'okpuru.
Ụzọ egwu abụọ
Nnyocha neuroscientist Joseph LeDoux na òké nyere anyị aka ịghọta okirikiri ụbụrụ nke ụjọ. LeDoux tụrụ aro na enwere “ụzọ dị ala” na “okporo ụzọ dị elu” egwu. “Okporo ụzọ dị ala” gụnyere ịgbalite amygdala, ihe owuwu dị na ụbụrụ nke na -enyere aka ịchọpụta ihe iyi egwu maka ịlanarị anyị wee tinye mmeghachi omume biobehavioral nke ga -eme ka ọgụ ma ọ bụ ịgbapụ dị mfe. Nzaghachi a gụnyere iku ume ngwa ngwa, ọnụego obi ngwa ngwa, ọsụsọ na mmeghachi omume anụ ahụ ndị ọzọ anyị na -enweta n'onwe anyị dị ka ụjọ. Mmeghachi omume ụjọ a “mberede” dị ngwa ngwa iji bulie ohere anyị nwere ịlanarị. LeDoux chọpụtakwara “okporo ụzọ dị elu” nke ozi gara na prefrontal cortex (onye isi ma ọ bụ onye isi na -arụ ọrụ nke ụbụrụ) ebe mbụ ahaziri ya tupu ebugharịa ya na amygdala. Ụzọ a ji nwayọ nwayọ, na -enye ohere maka nyocha nke ọma nke ọma. N'ụzọ dị otu a, cortex prefrontal nwere ike 'ịchị' amygdala na -emebiga ihe ókè, na -ebute nzaghachi ụjọ na -enweghị atụ na nke egwu dị iche iche na ọkwa iyi egwu dị iche iche.
N'ime ndị nwere nchekasị ma ọ bụ nsogbu nrụgide (PTSD) amygdala na-anabata oke iyi egwu ebe cortex prefrontal anaghị arụ ọrụ ma ọ bụ enweghị njikọ akwara zuru oke na amygdala iji mee ka ihe dajụọ. Nsonaazụ bụ nzaghachi ụjọ na/ma ọ bụ gbatịrị agbatị.
Egwu megide nchegbu
N'oge na -adịbeghị anya, ndị nyocha ụbụrụ achọpụtala na ụjọ na nchekasị/nchekasị nwere ike nwee okirikiri akwara ozi. Enwere ike ịtụ egwu dị ka nzaghachi nye ihe egwu dị ugbu a, ebe nchekasị/nchekasị gụnyere nzaghachi maka ihe ndị na -ejighị n'aka na ikekwe ọdịnihu. Ọ bụ ezie na mkpali ụjọ na-esite na amygdala, ọ dị ka ụjọ na-emetụta akụkụ ụbụrụ a maara dị ka ntọala akwa nke stria terminalis (BNST). BNST bụ usoro dị n'agbata ụbụrụ ụbụrụ nwere njikọ dị ukwuu na ọtụtụ mpaghara ụbụrụ ndị ọzọ na -arụ ọrụ anụ ahụ, nzaghachi iyi egwu, ebe nchekwa, mgbakwunye na nhazi ozi. BNST na -arụ ọrụ karịa amygdala n'okpuru ọnọdụ ejighị n'aka ebe ihe ọjọọ nwere ike ime (dịka ọmụmaatụ, na -eche nsonaazụ nyocha ahụike ma ọ bụ ajụjụ ọnụ ọrụ) ebe amygdala na -arụsi ọrụ ike iji gosipụta iyi egwu.
Akụkụ ụbụrụ ndị ọzọ gụnyere egwu, nrụgide, na nchekasị
Ọkpụkpụ medial prefrontal
Medial prefrontal cortex (MPFC) bụ akụkụ nke cortex prefrontal na -etinye aka n'ịhazi ozi gbasara onwe anyị na ndị ọzọ. Nnyocha nke ndị ọrịa PTSD na -ahụ obere nkwalite MPFC n'ozuzu otu a ma e jiri ya tụnyere njikwa ahụike. Agbanyeghị, ndị mmadụ nwere PTSD nwere nkwalite MPFC karịa njikwa na nzaghachi ihu egwu. A na -ahụkwa mmetụta ndị yiri ya na ndị nwere nchekasị mmekọrịta mmadụ na ibe ya - na -emechaghị mmega ahụ maka iyi egwu yana na -agbalitewanye ọrụ ndị mmadụ. Mmegharị dị ala na nzaghachi iyi egwu nwere ike bụrụ nke adịghị ike na ụkpụrụ mmetụta uche ebe ịgbalite dị elu nwere ike ịbụ mwepu maka oke egwu na -aza na mpaghara ụbụrụ ala, n'agbanyeghị na ọ dị mkpa nyocha karịa iji dokwuo anya nke a.
Ọmụmụ ihe ndị ọzọ elelela ogo njikọta n'etiti MPFC na amygdala na ndị nwere nchekasị na nsogbu nchekasị yana njikwa ahụike. Ọmụmụ ihe ọmụmụ a ahụtala njikọ dị n'etiti amygdala na MPFC na ndị nwere PTSD na nsogbu nchekasị nke ọha. Nke a na -egosi na MPFC enweghị ike ịhazi nzaghachi ụjọ na ọnọdụ ndị a.
Ihe insula
Insula bụ obere mpaghara cortex dị n'ime ime sulcus nke ụbụrụ na -ahụghị site n'elu. Ọ nwere ọtụtụ ọrụ, gụnyere echiche dị elu, nzaghachi mmetụta uche, na nhazi mmetụta. N'ime ndị nwere nsogbu nchekasị ma ọ bụ PTSD, egosiri insula na ọmụmụ fMRI ka ọ bụrụ ihe na -adịghị mma na nzaghachi iyi egwu. Na nsogbu nchekasị nke ọha, ọgwụ na psychotherapy belatara nke a karịa ịgbalite. Ya mere, insula yiri ka ọ bụ ụjọ na nzaghachi iyi egwu na -ebute mpaghara yana ihe nwere ike ile anya mgbe anyị na -achọ ụzọ ọhụrụ iji belata egwu.
Ọkpụkpụ cingulate ihu ihu
Akụkụ ihu cingulate cortex (ACC) dị n'etiti neocortex na mpaghara mmetụta uche nke ụbụrụ (amygdala, hippocampus). Ọrụ ya dị mgbagwoju anya mana ọ dị ka ịgụnye nyochaa nsonaazụ nke ọnọdụ na mmekọrịta mmekọrịta mmadụ na ibe ya na-ebute.
Akụkụ dị iche iche nke ACC yiri ka ọ nwere ọrụ dị iche iche ma a bịa n'ịtụ egwu na nchekasị. Akụkụ azụ nke ACC (dACC) yiri ka ọ na -etinye aka n'ịbawanye nzaghachi anyị n'ihe iyi egwu ma na -akpachapụ anya na ndị nwere nsogbu ụjọ, phobias na PTSD. Achọpụtala ọgwụgwọ ịkpa agwa ka ibelata ọrụ dACC n'ime ndị nwere nchekasị mmekọrịta, ikekwe site n'inyere aka gbanwee ụzọ anyị si ahụ onwe anyị na ndị ọzọ nọ na ọnọdụ mmekọrịta (ọ bụ ezie na nke a bụ ịkọ nkọ).
Akụkụ rostral nke ACC (rACC) ọzọ, yiri ka ọ na -etinye aka n'ịchịkwa ụjọ na nzaghachi iyi egwu. E gosiputara nkwalite belatara na rACC na nzaghachi iyi egwu (nke pụtara: obere usoro nzaghachi ụjọ) ka egosipụtara na ndị nwere nsogbu nchekasị, PTSD, na nsogbu nchekasị zuru oke.
Ụdị hippocampus
Hippocampus, nke bụ ebe nchekwa okwu anyị, na -ekwu okwu ozugbo na amygdala yana cortex prefrontal. Ya mere, hippocampus nwere ike inyere anyị aka ibelata ụjọ site na imepụta ncheta na -enyere anyị aka iwelata ma ọ bụ nwekwuo obi ike ijikwa ọnọdụ ahụ. Dịka ọmụmaatụ, anyị nwere ike cheta na oge ikpeazụ anyị nwere mwakpo ụjọ anyị anwụghị wee nwee ahụ iru ala ka obere oge gachara, Ma ọ bụ anyị nwere ike cheta na anyị lanarịrị mmerụ ahụ ahụ, anyị anọghịzi na ọnọdụ egwu ndụ. N'aka nke ọzọ, hippocampus nwere ike nwekwuo nchekasị ma ọ bụ nchegbu anyị site na ichetara anyị ihe ncheta ndị ọzọ na -adịghị mma mgbe anyị chere ọnọdụ ndị yiri ya ihu. Dịka ọmụmaatụ, mgbe anyị na -achọ ịgwa onye ọhụrụ okwu na nnọkọ oriri na ọ weụ weụ, anyị nwere ike cheta na a jụrụ anyị ma ọ bụ ewezuga anyị na nnọkọ gara aga.
Nchekasị dị mkpa na -agụ
